шегеленедi. Хаупсiздiк ереже шарты бойынша кјтерiлiп жылжып тЅр»ан ыдыс пен

шегенделген оєпан єабыр№аны» арасы не оєпанны» јзге армировкелерiнi» арасы

мен белгiлi, са»ылау єалдырыл»№а тиiстi. Оєпанны» диаметрi ѕлгiленген

/типизированы/. Кјмiр јндiрiсiнде интервал арасы диаметрi 4-8м дейiн.

Оєпанны» кјлдене» єиыє мјлшерi бар керектi жабдыєтарды хауiпсiздiк ережеде

кјрсетiмен са»ылау мјлшерiмен сыйгызаты» болуы керек. Оєпанны» єиыє мјлшерi

ауаны» жалжу шапшанды»ына сыналады. Жауапкершiлiгi темен деген тiк ѕ»гiлер

/барлау шахталарыныi оєпаны, шурфтар/ тiк бЅрыш формасымен ѕ»гiленiп шi

кјбiнесе а№ашпен шегенделедi. МЅндай ѕ»гiлердi№ армировкасыда а№аштан

болады /2.5 сур/.

2.5 сурет. ТЅтас а№аш шеген.

1 – тiреу брус;

2 – єатарлы бјренелер;

3 – прогондар;

4 – расстрелдер;

5 – сѕре шеге /костыль/, прогонды бекiтетiн;

6 – жетекшiлер /ба№ытаушылар/;

7 – басЅыш бјлмесi;

Жызыє не е»кей ѕ»гiлердi шегендеп тiреу ѕшiн а№аш, металл, бетон,

тамаш бетон, тас жёне єосынды материалдар єолданылады. ¶»гi єиындысыны»

фирмасы, атєаратын єызметiмен тiресу материалыны» тѕрiке байланысты 2.6

суретте єыска мерзiмде пайдаланатын ѕ»гiнi» а№аш шегенi.

2.6 сур. А№аш шеген

A. Тјбе шегенi;

B. Тiк бЅрышты рама;

C. Трапеция тѕрлi рама.

Іатты жыныс арасында№ы ѕ»гiнi» тјбе тiреуiмен шегендейдi. /2.6, в сур/

Рамалар 15-30 см де»гелек а№аштан єиын алынады арасынан 0,7 - 1,5 м

алшаєтыє єалдыра отырып ѕ»гiнi» ј» бойын шегендейдi. Тiк тiреу /стойки/ мен

тјбе тiреуi арнайы кертiк арєылы бекiтiледi, /паз не лапа деген кертiк/.

Шегендеѕшi раманы» бекiтитiнэлементын замок ден атайды /єЅлон/. Раманы»

тiреуiн жердегi шЅнкыр№а кiргiзiп, ал замогiн / єЅлып/ ѕ»гiнiк тебесi мен

єабыр№а арасан мыєтап сына єа№ып бекiтедi. Ал тiреулердiн арасынан тас,

жыныс јтпес ѕшiн рамалардын арасын таєтай, берененiн кесiидiсiмен не

горбыль мен шегендеп, ал таєтайдын арасын ты№ындап єояды. Рамалы тiреу

єатєыл тiреулерге жатада. Рамалы тiреудiє» сѕиiреленген дерi єысым тѕскенде

ѕшi мѕжiлiп шамалы iкемдiлiк пайда болады. Металлдан жасал№ан тiреулердi»

тезiмдiлiгiн, єаттылы№ын, отєа жамбау єасиетiн, ѕнемдiлiгiн атап№а кјрсемге

болады. Оны єатєыл рамалы тiреу ретiнде пайдалану№а болады. Тазарту

жѕмысыны» жёсерi тѕсетiн зонасында№а єазындылар икемдi тiреулерiмен

шегенделедi.

Рамалы тiреудi / 2.7,а сур/ рельс тен не болмаса єоставралы №14 – 20

балкадан дайындайды. Тiк тiреу тебе тiреулерiмен єѕйл№ан тиянак / башмак /,

мына жер№е келдим не болмаса жапсырмамен бекiтiледi.

2.7 сур. Металлдан жасал№ан тiреу. Жер№е келдим

а – єатєыл рамалы тiреу;

б – икемдi арја тiреуi.

Икемдiл арєа тiреуi / 2.7, б сур/ арнайлы профильдi темiрден жасалады.

Тiреу 3 белшектен єѕрылады: арєа формалы тебеден жёне екi єисыє аяє

тiреуден. Тјбе тiреудiн ѕштерi тiк келiп телескоп жолымен сусып тiреудiн

икемдiлiк сипатын орындау№а мѕмкiншiлiк тѕ№ызады. Тебе тiреуiмен тiк

тiреулер єамыт арєылы бекiтiледi. Икемдiлiктiн / сусымалдыєтыєтын /

мѕмкiншiлiк єамытты» єысып – тануымен мелшерленедi. Металл тiреулерiне

анкерлi /штан№алы / тiреуде жатады. Атал№ан тiреу єатты, браєта жарылып

тѕр№ан не болмаса єабатты єаттылы№ы ( ( 4 жо№ары жыныстарды» iшiмен

ѕ»гiленген жазыє ѕ»гiлердi» тебесiн бекiтуге єолданылады. Анкерл» тебе

тiреуi єабатты жынысты не болмаса бјлшек тастарды бекiту ѕшiн єолданылады

/2.8 сур/.

2.8. сур анкер тiреуiмен шегенделген єазынды.

2.9. сур анкер штангасыны» бјлшектерi.

1 – сыналы штанга;

А – штан№а;

Б – сына;

В – тiреу плитаы;

Г – гайка;

2 – кернеу штангасы /распорная/;

А – штанга;

Б – темпешек;

В – кернеу саєинасы;

Г – шошає гайка;

Д – болтты» басы.

Анкер тiреуi Ѕзынды№ы 0,6 ден 3м дейiн металл штангасынан металл

пластинкалары не болмаса єырлы темiрден жасалады. Шнур iшiнде штанга

гайкамен бетiтiледi. ґндiрiсте сыналы жёне кернеу тiреулерi єолданылады.

29, а суретiнде кјрсетiлгендей штанганы» бiр жає ѕшiнен металл сынасы

єа№ылатын енi 3-5мм жыра жасылады. Тесiлген шпур№а штанга жыра салнган

ѕшiнен енгiзелед. Штанга шнур iшiнде бекiп єалу ѕшiн екiншi шы№ып тЅр№ан

ѕшiне соєы берiледi.

Штанга шнурда бекiгеннен кейiн шы№ып тЅра№ан штанга ѕшiне тiреу плита

не болмаса арнайы профильды пластинка орнатылып бЅранда гайкамен бекiтiледi

/2. 9, б сур/. Штангашы» оймалы ѕшiне шошає гайка бЅралып, оны» штанга

бойымен жылжы№ан сайын кернеу гильзасын шнур№а тiрелтедi. Кернеу тiреу

сыналы тiреуден єымбат болсада єолдану№а ы»№айлырає болады. Штанга

тiреулерiнi» єатарды№ы мен јз ара алшаєты№ы 0,8-1,5м дей болады. Анкер

тiреуiнi» тиiмдiлiгi мынада жатыр тiреу орнату ѕшiн ѕ»гiнi кенейтудi»

єажестсiздiгi, тiреу єою шы»ыны аз болуы /металл, темiр бетон тiреылерiнi»

орнату шы№ыны 3-5 рет аз болады/, ауа еткiзѕ жолыны» ке» болуы. Тас

тiреулер тау єысымыны» єалыптасєан ѕiгёлерi» єойылады. Керек бол№анда тас

тiреудiн арасына єалынды№ы 30мм дейiн а№аш тесеу єолданып, ал єЅыс жерлерiн

сусымалы материалдарымен тортыру тiреуге икемдiлiк мѕмкiншiлiк бередi. Тас

тiреу фундамент, тiк єабыр№а мен єЅмбезден єЅрылады. Іабыр№алы кѕмбез

цемент ертiндiсi мен бекiген кiрпiштен не болмаса бетонды тас /бетонит/ пен

єабыр№а, тјбелерi єаланады. Іабыр№а мен, кѕмбездi» єалынды№ы 25-64см

жетедi. Кѕмбездi арнайы єалєан-єалып арєалы єаланады. Куйыл№ан бетон тiреу

тас тiреулердi» бiр тѕрi бола тЅра формаларыда бiрдей болады Бетон тiреудi»

айырмашылы№ы жiксiз болып кездеседi. Бетон тiреуiнi» єалынды№ы 25-35см тас

тiреу ден кѕштiлеу болады. Атал№ан№а бетон тiреу су еткiзбеу єасиетi

артты№ырыє. Бетон тiреуiн фундаменттен бастап кетередi. Іабыр№амен кѕмбездi

єалыппен кјтередi. Бетонды орнына арнайы бетон єЅй№ыш /бетоноукладчик/

єЅйып, пневматика не болмаса электр тербеткiш /вибратор/ арєылы

ты№ындалады.

Іатты жыныс арасында№ы ѕ»гiлер тiреу тiлемейдi. Іабыр№а тебе жыныстары

желмен мѕжiлуiнен саєтау ѕшiн бiр єабат тамшыбетонмен мылайды. Тамшы бетон

арнайы машинасымен сыланады дайды. /2.10 сур/.

2.10 сур. Тамшы бетон мен сылайтын машина. ¶стiнгi камера арєылы

єЅр№ає єосынды зат шлюзiне 2 жеткiзiлiп онда айналмалы дозатор /јлшедiшi/

єалсына тѕсiп ауа а№анымен зат шланга арєылыз сопло№а 4 жетедi. Сумен

араласєан єосынды шланг 5 арєылы ернiтiндi єабыр№а бетiне шамшылап

шашырайды. Ауаны» єысымы 400-500кПа болып ал суды» єысымы кјрсетiлгенкен

100-150кПа артагырає болганы шарт. Слау єабатыны» єалы»ды№ы 5-7см кем

болмауы керек. Iса№ат iшiнде машина 4м3 бетон сылайды. БЅл ёдiстi єалыпсыз

/бесопалубочная/ бетондау атайды. Тамшы бетон жыныс бетiнетез єатып єалады.

Тамшы бетон тјмiр торла№ан анкер тiреумен бiрге єолдаунуы мѕмкiн, ал

єысым№а єарсылы№ы 2 есе, ал созылу№а 30-60% кёдiмгi бетоннан арты» келедi.

Екi не одан кјп материалдарды єосып жасал№ан тiреудi аралас деп атайды

/смешанный/. Аралас тiреу єолдан№анда е» ты№ыз материал тау єысымын тiкелей

жушар болатын элементiнде єолданлады.

2.11 сур. Аралас тiреу.

А – тѕрлi тјмiр бетонды єЅбыр не болмаса а№аш тiреу - /1/ -

металладан жасал№ан /мандайша/,

Б – тас єабырiа мен металл мандайша;

В – тас єабыр№амен бетоннан жасал№ан кѕмбез.

МЅндай тiреулер кјьiнесе тјбесi жалпає ѕ»гiлерде а»аш рамамен ёлде

єЅбыр формалы тјмiр бетон тiрегiмен не металл верхнягiмен бекiтiлген тЅтас

тiреулер єолданылады. /2.114, а сур/; Іабыр№ала кiрпiш не бетоннан, ал

тјбесi металл ёлде а№аш балкасымен /2.11, б сур/ жабыл№ан тЅтас тiреу,

єабыр№а тас бетон мен єѕмбезделген тiреу /2.11, в сур/. Аралас тiреу јте

Ѕзає єызмет атєаратын тау єысымы јте зор жёне ѕ»гiлердi» єиылысатын

жерлерiн бекiтуге єолданады. ¶»гiлердi» кјлдене» єиыє кјлемiнi» мјлшерi

мынадай факторлар№а байланысты: атєаратын мiндетi, iшi мен жѕретiн

транспорт т.б. Жабдыєтарды» келемi, рельс тёселген жол саны, ауаны»

мєлшерi. ¶»гiленi» бiр жає бѕйiрiнен кiсi јтетiн жол єалдырылады. Тiреу мен

жѕрiп жатєан транспорт арасында арнаулы санылау єалдырып, ал ѕ»гi бойымен

ауа а№ыны» шапшанда№ы єаупсiздiк ережесiнi» шалидрi сёйкес болу№а тиiс.

Кјлдене» єиыєтын мјлшерi екi рет кјрсетiледi бiрiншiдедолбармен тiреулер

орнамай тЅр№анда№ы вчерне, екiншiде-аныєтал№ан /в свету/ тiреулердi»

мјлшенерiмен санасєаеда. Іабылдан№ан мјлшер бекiтiлген тау ѕ»гiсiнi» ѕ»гiлi

єиындысыны» мјлшерiне сёйкес болу№а тиiстi. Хауапсiздiк ереже бойынша кјмiр

шахтыларында транспорт жiне бас вентиляция ѕ»гiлердi» кјлдене» єийыє

мјлшерi а№аш пен, тјмiр тiреулерiмен бекiтiлгенде 4,5м2, тас жёне

тјмiрьетон тiреулермен бекiтекенде 4м2; рудниктерге атал№ан кјрсеткiштер 4

жiне 3,5м2: кјмiр шахталарында рельс бойынан ѕ»гiнi» мандайшасы» 1,9м, ал

рудниктерде 2 метреден кем болмауы шарт.

2.5. Тау ѕ»гiлерiн ѕ»гiлегендегi технология процесстерi.

Тау ѕ»гiлерiн ѕ»гiлеу процесстi басты /тау жынысын єопару, єопарыл№ан

жынысты жиып алу, тiпкiлiктi тiреулердi орнату/ жiне єосалєы /уаєытша

тiреулердi орнату, тјмiр жолды тесеу, су а№ызатын жыра жѕргiзу, вагон

алмастыру єондыр№ыларын єЅру, єысымды ауа єЅбырларын, вентиляция єЅбырларын

жа№ыстыру, кабель iлу т. б./ операциясына бјлiнедi. Тау жынысын єопару

процесстерi механика, механо-гидравлика, гидравлика жiне жарыл№ыш

ёдiстерiмен орындайды. Механика жёне гидравлика механика ёдiсi комбайн

арєылы арєылы орындалады. Гидравлика ёдiсi таужынысын єатты єысымды су

кѕшiмен єопарады.

/Буровзрыной/ жарыл№ыш єопару деп тау жынысын тесiп, тесiлген жердi

жарыл№ыш затпен толтырып жар№анды айтамыз. Атал№андарды№ iшiнде ке»

тара№аны механика жёне жарыл№ыш /ьуровзрывной/ ёдёстерi. Механика ёдiстерi

жазыє не е»кей ѕ»гiлерде єаттылы№ы (=4 дейiн тау жыныстарын онып алу iсiнде

пайдаланады. Кен бал№ал№алары мен су єысымы 4000кПа дан астам гидравлика

ёдiстерi осы атал№ан тау жыныстарын ойып алуда пайдаланады.

Осы кѕндерi єаттылы№ы ( 10№а дейiн тау жынысын ойып алатын комбайндар

сыннан јтiп жатыр. Дёрiмен єопарып тастау ёдiсi: єаттылы№ы орта оданда

єатты жыныстарды єопару iсiнде ке» єолданылады, жёне ѕ»гiнi» кјлбей не

тiктiгiн тал№амайды.

2.5.1. Жыныстарды бЅр№ылап дёрi кѕшi мен жару iсi.

Тау жынысыны» єопарылуы жарыл№ыш затты» /ВВ/ жан№ан кезiнде газга

айналып кјлемi єаурыт Ѕа№ай№ан энергия кѕшiне байланысты. Жарыл№ыш затты»

єау ысты№ы мол газга айналу процессiн жарылыс /взрыв/ атайды. Жарылысты»

єопару ёсерiн кјбейту ѕшiн жарыл№ыш затты жарыл№ыш єЅысєа камера№а

орнатады. Ол камераларды жынысты бЅр№ылау ёдiсiмен тесiп жасайтын

бал№андыєтан жынысты барлыє комплекс єЅпару жЅмысын бЅр№ылан жару жЅмысы

аталады /буровзрывныеработы В. В. Р./.

Жарыл№ыш камераларына шнур мен скважина жатады. Шнурды айналма, соєып-

айналма, не айналып-со№атын машиналармен бЅр№ылайды. Айналма ёдiсiмен

бєр№ылайтын машиналарды бѕранда машина атаида /сверла/. Іолданылатын

єѕатына єарай; электр, сы№ыл№ан, ауа, гидравлика тѕрi болып; єолдану

тёсiлiне єарай: єол№а ѕстайтын женiл /ручной/, колонєа№а єойылатындары

болады. Элктр бЅр№ылар єоз№ау мехаздерiрiнi» тѕрiмен жёне оны» жылжыту

єЅатымен /5 деп 16 КН дейiн/ аталу шапшанды№ымен /120 дан 600 аталыу/ мен

двигатель єЅатымен /2 деп 4,8 кВт дейiн/ јзгешеленiн кјрiнедi. ЖЅмсає

жынысты тесѕ ѕшiн єол бЅранда єолданылады.

Іатты жынысты бЅры№ылап тесѕ ѕшiн салма№ы 105 тен 120кг дейiн

колонкада, манипуляторда не болмаса бЅр№ы арбашы№ына тиелген электр бЅр№ысы

єолданылады. БЅр№ы арбасына екiден алты№а дейiн колонка типтi бЅр№ы

машиналар орнатылады. БЅр№ы машиналар жал№ыз жЅмысмынны» басєаруышы бiрден

бур№ылайды манипуляторлар арєылы бЅр№ы машиналар тиеушi машиналар№ада

орнатылады. Манипуляторлар бЅр№ы машиналарды кјтерiп тјмен тѕсiрiп белгiлi

жерге бекiтiп єою№а мѕмкiндiк тЅ№ызады /2.1., а сур/.

2.12. сурет. БЅр№ы машинасыны» єондыр№ысы.

А – манипулятор№а єондырыл№аны;

Б – пневмотреуге орнатыл№аны.

1 – электрбЅр№ысы;

2 – жылжыма сјресi;

3 – каретка;

4 – айналма /вертлюг/;

5 – люнет;

6 – сым;

Страницы: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7